Zeynep Cemali Edebiyat Günü

Zeynep Cemali Edebiyat Günü 2013

“İlgi alanları genişlemiş, dikkat aralıkları daralmış bir nesille yüz yüzeyiz!”

Günışığı Kitaplığı tarafından bu yıl üçüncü kez düzenlenen çocuk ve gençlik edebiyatı ve yayıncılık konferansı Zeynep Cemali Edebiyat Günü 28 Eylül’de, Kadir Has Üniversitesi’nde 261 kişinin katılımıyla gerçekleşti. Genç yazar İrem Uşar’ın sunuculuğunu üstlendiği, yayıncılık ve edebiyat dünyasının önemli isimlerinin buluştuğu konferansa Levent Erden’in konuşması damgasını vurdu.

Yayıncılığımıza çağdaş ve dinamik bir soluk kazandıran çocuk ve gençlik edebiyatının önemli konularını ve sektördeki gelişmeleri paylaşmayı amaçlayan uzmanlık konferansı Zeynep Cemali Edebiyat Günü, 28 Eylül Cumartesi günü gerçekleşti. Edebiyatçılar, yayıncılar, sanatçılar, akademisyenler, kütüphaneciler ve eğitimcilerin yanı sıra sivil toplum kuruluşları ve basından yetkililerin katıldığı konferans, yurt çapında 6, 7, 8. sınıf öğrencileri içindüzenlenen Zeynep Cemali Öykü Yarışması 2013’ün Ödül Töreni’yle sonlandı.

Konferansın açılış konuşmasını, çocuk edebiyatımızı çok yönlü verimiyle parlatan usta yazar, tasarımcı Ayla Çınaroğlu yaptı. Bir zamanlar “çocuk kitabı yazarı” denen kişinin, yazar kimliğini kanıtlamaya çalışan birey olduğunu vurgulayan usta sanatçı, 45 yıldan bu yana çok yol katettiğimizi, ama hâlâ yapacak çok işimiz olduğunu söyledi.

2010-2013 yılları arasında Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürü olarak görev yapan Prof. Dr. Onur Bilge Kula, “Okuma kültürümüzün gelişimi için son yıllarda atılan adımlar” başlıklı konuşmasında, Türkiye’nin 26 ilinde, %62’si 14-45 yaş arası, %90’ı kentlerde yaşayan 6.212 katılımcıyla gerçekleştirilen Okuma Kültürü Haritası’ndan veriler paylaştı. 1100 küsur kütüphanemizin %90’ının yeterli niteliklere sahip olmadığını belirten Kula, Türkiye genelindeki kitap okurlarının %90’ının roman okuduğunu, annelerin %70’inin ilkokul mezunu olduğunu, hiç kitap almayan insan oranının %21.5 olduğunu belirttikten sonra, farklı kentlerdeki yıllık kitap okuma oranları ve evlerde bulunan kitap sayıları üzerine şaşırtıcı sonuçlar açıkladı. Okumanın özdenetim gerektiren bir etkinlik olduğunu ifade eden Kula, araştırma sonuçlarında düzenli okunan yazar ya da takip edilen yayınevi alışkanlığının gözlemlenmediğini, kitapların kütüphanelerden ödünç alınmaktan çok kitapçılardan satın alındıklarını (%83), edebiyat kitabı alımının 40’lı yaşlarda öne çıktığını, okurların daha çok “tavsiye” üzerine kitap okuduklarını, en çok tercih edilen türün “macera” olduğunu, edebi kitaplardan sonra ikinci sırada dini kitapların geldiğini söyledi. Siyasi iktidarların ve kamu kuruluşlarının, köydeki çiftçiden filozofa ve yazara kadar kültüre bir bütün olarak bakmalarının önemine değinen Kula, tek bir rengin öne çıkarılıp vurgulanmasının kültüre büyük zarar vereceğini sözlerine ekledi.

Türkiye Yayıncılar Birliği Genel Sekreteri, sektörün deneyimli adı Kenan Kocatürk, “Dijital yayıncılıktan yeni telif yasasına sektörde son gelişmeler” başlıklı konuşmasında, yılda 120-125 bin arası kitap satılan Türkiye’nin, dünya yayıncılık sektöründe 15. sırada geldiğini ve Fransa’yı yakaladığını belirtti. Kütüpha-nelerdeki kitap alımının da Türkiye’de birkaç yılda on katına çıktığını söyleyen Kocatürk, FATİH Projesi’nde sözü edilen 18 milyarlık pazara ve 10 milyon 600 bin tabletin ihalesine rağmen, bu büyük yatırımın içeriği ve telifi için ayrılan bütçenin sadece 250.000 dolar olmasını eleştirdi. “Dijital fırtına” adını verdiği hızlı sektörel değişimi, bunun doğurduğu yeni iş alanlarını ve ABD’deki %3’lük dijital kitap pazarındaki telif yasalarının işlerliğini irdelerken, Türkiye’de dijital korsanla mücadelenin zorluğundan söz etti ve telif yasamızın eskiliğini ve eksikliğini vurguladı.

TÜYAP Kültür ve Sanat Fuarları Genel Koordinatörü, gazeteci, yazar Deniz Kavukçuoğlu, kentlere yayılan kitap fuarlarına ve edebiyatın kentlerle buluşma dinamiklerine ilişkin gözlemlerini dinleyicilere aktardı. Usta kalem, 1982’de düzenlenen ilk fuarın 26 yayınevi, 5 yazar ve 26.000 ziyaretçiyle gerçekleştiğini; bugün 620 yayınevi, 1000’in üzerinde yazar ve 450.000 ziyaretçiye ulaşıldığını söyledi. Göçlerle yeniden üretilen kent kültürünedeğinen Kavukçuoğlu, siyasi yapıların değişmesiyle sekteye uğramayacak, kalıcı bir kurumsallaşmanın gerekliğinin altını çizdi; Kültür Bakanlığı ve yerel/ulusal medya desteğinin önemini vurguladı. Bazı rektörlerin, öğrencileri fuara göndermeme uyarısı alabildikleri ülkemizde, kitap fuarlarının demokratik, özgürlükçü ve çoğulcu bakış açılarının korunmasının gereğini hatırlattı.

İletişim, sosyal medya ve pazarlama alanının ülkemizdeki en önemli uzmanlarından Levent Erden, yeni okur profili üzerine ufuk açıcı değerlendirmeler yaparken çarpıcı bir gelecek vizyonu sundu. Türkiye’de 107 milyon telefon hattı olduğunu söyleyen Erden, değişen iletişim biçimlerimizden söz etti. Gençliği, televizyon çağının “içine doğanlar” olarak tanımlayan Erden, her şeyi hazır ve olmuş bitmiş haliye bulan bu neslin meraktan yoksun bırakıldığını açıkladı. Üzerinde yalnızca “hazır doğruyu” bulma beklentisi kurulan gençliğin, merak etme, analiz etme ihtiyacından uzaklaştırıldığını ifade etti. İnsanların bireyselleştiğini, fiziksel bir aradalıkların birliktelik gücünün azaldığını ve gençliğin “tekil sosyalleşme” içine girdiğini vurguladı. Bu kollektif bireyselliğin her türlü otoriteye karşı çıktığını, otoritenin ilk kez bu kadar tehdit altında olduğunu belirtti. Aynı paralelde, zamanla olan ilişkimizin değiştiğini, “boş zaman” kavramının git gide silikleştiğini, çünkü çok fazla şeye çok kolay eriştiğimizi dile getirdi. Kısa zamanda ve az karakterle çok şey anlatmak önceliği yüzünden yaşam ritmimizin ve değerlerimizin de değiştiğini ifade etti. Emir kabul etmeyen, kolektif bireysellikle karşı koymayı öğrenen, ilgi alanları genişlemiş, dikkat aralıkları daralmış bir nesille yüz yüze olduğumuzu ve bu neslin, sandığımızın aksine, çok daha fazla okumaya başladığına dikkat çekti.

Türkiye’nin önde gelen kitap eklerinin yayın yönetmenleri Cem Erciyes, Filiz Aygündüz, Turhan Günay ve Haldun Çubukçu‘nun katıldığı “Kitap eklerinin gözünden çocuk ve gençlik edebiyatı” başlıklı panelde, basının edebiyata, yayıncılığa ve okuma kültürüne katkısının yanı sıra çocuk ve gençlik edebiyatına yaklaşımı tartışıldı. Yazar, yayıncı Mine Soysal’ın yönettiği panelde, 3000 yayınevli bir ülkede “okursuzluk” endişesiyle hareket edilmemesi gerektiği ifade edildi. Kitap eklerinin yeni çıkan kitaplar konusunda okurlara rehber olduğu, yayıncılık sektörünün büyük hacmi içinden yayın çizgisine uygun seçimler yaptığı belirtildi. Rekabet ve reklamın, yeni kitap eklerini cesaretlendirdiği vurgulandı. Kitap eklerinde en ciddi istikrarsızlığın, çocuk ve gençlik kitapları alanında yaşandığı bir özeleştiri olarak ifade edildi. Kitap eklerine gelen haftalık kitap sayısının 400’ü aşabildiği ve bu yüksek talebin seçim sürecini zorlaştırdığı belirtildi. Kitap eki editörlerinin, aynı yayında başka başka görevler de üstlenmelerinden dolayı, eklere optimum mesai ayıramayabildiklerinin altı çizildi. Gazetelerin sürekli mevzi kaybettiği bir medyada, kitabın yerinin de git gide küçüleceği vurgulandı. Çocuk ve gençlik edebiyatı alanına ilişkin en ortak sorunun ise, bu türün eleştirisini hakkıyla yapacak donanımda eleştirmenlerin azlığı olduğu noktasında sözbirliğine varıldı.

Konferansın kapanış konuşmasını yapan, kuşağının büyük öykü ustası Cemil Kavukçu’nun ortaokuldaki yazın deneyimi, Nâzım Hikmet ve İhsan Balban üzerine anlattığı bir anı ve “Çocuklar hep varsa, çocuklar için bir şeyler yapacak olanlar da vardır,” sözleri uzun süre belleklerden silinmeyecek.

Zeynep Cemali Edebiyat Günü, Zeynep Cemali Öykü Yarışması 2013 Ödül Töreni’yle sona erdi. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından tüm yurtta duyurulan yarışmanın Proje Başkanı, Günışığı Kitaplığı Yayın Yönetmeni Dr. Müren Beykan, 2013 sonuçlarını çeşitli açılardan incelediği konuşmasında, yarışmaya katılan öğrencilerin sadece beşte birinin erkek, büyük çoğunluğun kız öğrenciler olduğuna dikkat çekti. Beykan, bu yıl yarışmaya 51 kentin katılmasını sevindirici bir gelişme olarak vurguladı. Öykülerdeki ergen duygusallığına, “dozu yüksek acılara düşme” haline işaret eden Beykan’a göre, karanlık temaların başında ölümün geliyor, taşınmak ve dışlanma korkusu da onu izliyor.

Zeynep Cemali Edebiyat Günü; Cemil Kavukçu’nun birinci Dilara Karabekmez’e, Ayla Çınaroğlu’nun ikinci Sıdıka Selin Çolak’a, Necati Güngör’ün üçüncü Beyza Çelik’e ödüllerini vermesiyle sonlanan Ödül Töreni’nin ardından kokteylle sona erdi.

Zeynep Cemali Edebiyat Günü 2014’de görüşmek üzere!